Thoái hóa cột sống thắt lưng theo đông y có nhiều thể bệnh khác nhau. Tùy từng thể bệnh sẽ áp dụng bài thuốc phù hợp. Cụ thể:

Thể thấp nhiệt

Đây là chứng bệnh do phong nhiệt ứ trệ, dẫn đến đau nhức xương khớp, cơ thể nóng nảy, nước tiểu vàng. Bệnh nhân thường xuyên đau vùng lưng, ấm nóng ở cột sống, rêu lưỡi vàng, mạch hoạt sác.

Thể thấp nhiệt cần sử dụng những loại thảo dược có tính ôn để thanh nhiệt, hóa thấp. Cụ thể:

• Hoàng bá: Thanh nhiệt, táo thấp, giải độc, trừ lao;
• Phòng kỷ: Trừ phong, lợi thủy;
• Thương truật: Kiện tỳ, ích ký, phát hãn, tán phong, tổng giải chư uất;
• Mật gấu: Tan huyết khối, hoạt huyết, thanh nhiệt, giảm đau;
• Nhân trần: Tính hơi hàn, thanh nhiệt và trừ thấp;
• Đương quy: Bổ huyết, mạnh gân cốt, giải uất khí, trừ thấp nhiệt;
• Bạch thược: Phá kiên tích, trừ huyết ứ, dưỡng huyết, thư kinh, chỉ thống;
• Ngũ gia bì: Mạnh gân xương, ích tinh, dưỡng thận, trừ phong, trừ thấp, tiêu phù, bổ trung;
• Hy thiêm: Chỉ thống, an thần, lợi gân cốt, giải độc;
• Uy linh tiên: Thông kinh lạc, trừ phong, hành khí;
• Trạch tả: Bổ thận, bổ huyết, lợi niệu, mạnh gân xương

Liều lượng từng vị thuốc được gia giảm tùy từng bệnh. Khi dùng, bệnh nhân sắc uống ngày 1 thang, uống thành nhiều lần, dùng hết trong ngày.

Thể hàn thấp

Thể bệnh này hình thành do phong hàn ứ trệ khiến vùng lưng bị đau đột ngột. Bệnh nhân hay bị đau lưng khi thời tiết ẩm, mưa, lạnh, đau khu trú ở 1 bên, kèm triệu chứng co cứng cơ. Triệu chứng thường gia tăng khi vận động mạnh hoặc cúi gập người. Thể hàn thấp cần sử dụng bài thuốc có tác dụng tán hàn, khu phong, trừ thấp. Cụ thể:

• 8g can khương: Ôn trung, khứ hàn, hồi dương thông mạch, cầm máu;
• 8g thiên niên kiện: Trừ phong thấp, cải thiện gân cốt;
• 8g quế chi: Ấm kinh lạc, trừ hàn;
• 9g thương truật: trừ ác khí, phát hãn, an tỳ, giải uất, tán phong, ích khí;
• 16g xuyên khung: Ôn trung nội hàn, khứ phong, hành khí, bổ huyết, khai uất, điều hòa mạch, chỉ thống;
• 16g kê huyết đằng: Bổ huyết, chỉ thống, thông kinh lạc;
• 12g ý dĩ: Hạ khí, trừ tà khí, lợi trường vị;
• 16g tang ký sinh: Bổ can thận, chỉ thống, mạnh gây xương;
• 16g tỳ giải: Thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, trừ thấp nhiệt;
• 6g trần bì: Lợi phế khí, kiện tỳ, táo thấp, chỉ tả, chỉ khái.

Bài thuốc trên đem sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang cho tới khi khỏi.

Thể dương hư

Thể bệnh dương hư do dương suy âm thịnh khiến xương khớp bị mỏi mệt, khí huyết vận hành không thông, chân tay lạnh, nhức mỏi nếu ngồi lâu. Điều trị thoái hóa cột sống bằng đông y theo thể dương hư với bài thuốc sau:

• 12g thục địa: Bổ huyết, dưỡng huyết, bổ thận, ích tinh, sinh tân chỉ khát;
• 3g ma hoàng chích: Giải biểu, lợi thủy, phát hãn, trừ hàn nhiệt, tán tụ, khứ phong, tiêu thù, lợi niệu và bình suyễn;
• 6g nhục quế: Thông kinh lạc, chỉ thống, hoạt huyết;
• 6g cam thảo: Ôn trung, giải độc, thông kinh lạc, kiện gân cốt, thanh nhiệt, nhuận phế, hạ khí, chỉ khát;
• 9g ngưu tất: Bổ thận và can, lợi tiểu, mạnh gân xương, hoạt huyết, trừ ứ bế;
• 15g hoàng kỳ chích: Cố biểu, lợi thủy, sinh cơ, bổ khí, ích vệ;
• 9g quy đầu (rễ phía đầu của đương quy): Giảm đau, hoạt huyết và bổ huyết;
• 12g lộc giác xương: Cầm máu, bổ trung, hoạt huyết, cường tinh, ích khí và mạnh gây xương;
• 9g thục phụ tử: Ôn thận, thông hành các kinh, hồi dương chỉ thống;
• 12 bổ cốt chỉ: Ôn tỳ chỉ tả, bổ thận tráng dương, chủ trị mộng tinh, di tinh và đau vùng hông - thắt lưng;
• 9g hán phòng kỷ: Trừ phong, lợi thủy, giải uất;
• 6g chế nhũ hương: Hoạt huyết, điều khí, chỉ thống, thư cân;
• 12g quy bản chích: Bổ thận, dưỡng âm tiềm dương, mạnh gân xương;
• 15g tang ký sinh: An thai, bổ can thận và mạnh xương cốt.

Bài thuốc trên bệnh nhân đem sắc uống hằng ngày.

Thể huyết ứ

Đây là thể bệnh do ngoại thương hoặc do mang vác nặng thường xuyên. Bệnh nhân có biểu hiện xuất hiện cơn đau cục bộ, cột sống bị đau thắt, khó vận động, đi kèm đau đầu và chóng mặt.

Do nguyên nhân gây bệnh là huyết ứ khiến khí không vận hành được nên cần dùng bài thuốc có tác dụng hành khí, hoạt huyết, thư cân hoạt lạc. Cụ thể:

• 10g huyền hồ: Chỉ thống, lợi khí, hoạt huyết và tán huyết ứ;
• 10g ngưu tất: Bổ thận, can, bồi bổ gân xương, trừ ứ bế, lợi tiểu, hoạt huyết;
• 10g nhũ hương: Bổ can, chỉ thống, hoạt huyết, điều khí, thư cân;
• 12g đương quy: Nhuận tràng, bổ huyết, điều khí, chữa đau nhức xương khớp;
• 10g mộc dược: Hoạt huyết, chỉ thống, giảm sưng tấy, mạnh gân xương;
• 10g đào nhân: Phá huyết, kh huyết ứ, thông tiện, nhuận táo, thư kinh, hoạt huyết, hành huyết;
• 8g nhục quế: Tăng lưu thông máu, trừ hàn lạnh, ấm kinh lạc và chỉ thống.

Bệnh nhân đem các loại thảo dược trên rửa sạch, sắc với một lượng nước vừa đủ, mỗi ngày dùng 1 thang trong 2 - 3 tháng.

Thể can thận hư

Đây là chứng đau nhức cột sống do thận và gan bị suy yếu, khiến cơ thể suy nhược, mệt mỏi, thường xuyên đau nhức. Điều trị thoái hóa cột sống bằng đông y cho thể bệnh này như sau:

• 20g thục địa: Ôn trung, dưỡng âm, thông huyết mạch, sinh huyết;
• 8g bạch thược: Chỉ thống, nhu can, thu hãn, dưỡng huyết;
• 10g bạch linh: Lợi tiểu, an thần, trừ thấp nhiệt;
• 10g ngưu tất: Bổ thận, can, lợi tiểu, hoạt huyết, trừ huyết ứ, mạnh gân xương;
• 8g ngũ gia bì: Trừ thấp, bổ trung, minh mục, dưỡng thận, cường gân cốt, mạnh gân xương;
• 1g tục đoạn: Bổ can thận, hoạt huyết và bồi bổ gân xương.

Người bệnh đem thuốc sắc uống ngày 1 thang.

3. Lưu ý khi điều trị thoái hóa cột sống bằng đông y